Elegans Logo
Hakan Hanlı
Av. Hakan HANLI


AVRUPA BIRLIGI'NDE SERMAYENIN SERBEST DOLASIMI: EASDAQ

Av. Hakan HANLI

Avrupa Birligi üye ülkeleri arasinda imzalanilan 25 Mart 1957 tarihli Roma Anlasmasi ile kurulan "Avrupa Ekonomik Toplulugu", 1 Kasim 1993'de yürürlüge giren Maastrich Anlasmasi ile getirilen degisiklikler sonucu; ekonomik ve parasal birligin yaninda siyasi birlik olusturulmasi dogrultusunda, ortak dis politika, güvenlik, sosyal konular ve Avrupa Parlamentosu'nun yetkilerinin artirilmasi ve Tek Pazar'a geçisin 1992 itibariyle saglanilmasina yönelik olarak, gerekli ekonomik ve siyasi kararlarin planli bir sekilde uygulamaya konulmasini zorunlu kilmistir.

Ekonomik ve parasal birligin olusumunun saglanmasi amaciyla;

· Mallarin, hizmetlerin ve sermayenin serbestçe dolasacagi bir Tek Pazar (tek para) yaratmak.
· Serbest piyasa mekanizmasina islerlik kazandirmak.
· Makro ekonomik politikalar arasinda esgüdüm saglamak.


1 Temmuz 1990 tarihinde baslayan ilk asamada, üye ülkelerin kendi aralarinda ve üçüncü ülkelerle olan sermaye hareketlerine ait sinirlamalara son vererek, 1994 tarihinde Frankfurt'ta olusturulan Avrupa Para Enstitüsü ve Avrupa Merkez Bankasi özel bir sekilde islevlerini sürdürecek ve 1 Ocak 1999'da tek para (EURO) birimine geçilecek ve böylelikle üye ülkelerin para ve kambiyo politikalarinin bir merkezden yürütülmesine çalisilacaktir.

Roma Anlasmasi'nda; sermaye hareketlerinin geçis dönemleri içerisinde liberallestirilmesi (67.md.), sermayenin tabiiyetinden kaynaklanan ayrimlara son verilmesi (68.md.), sermayenin serbest dolasimina kisitlama getirilmemesi ve bu islemlerden Komisyon'a bilgi verilmesi ve isleyisin aksatilmamasi (70, 71, 72 ve 73.md.'ler) hususlari öngörülmüstür.
Roma Anlasmasi'nin ilgili maddelerine dayanilarak hazirlanilan 1960 ve 1962 direktifleri ve daha sonra hazirlanilan rapor üzerine, bir Avrupa Birligi Sermaye Piyasasi kurulmasinin kaçinilmaz oldugu ortaya çikmistir.

Sermaye piyasasini kisaca tanimlamak gerekirse; orta, uzun ve sinirsiz vadeli fonlarin yardimci kuruluslar araciligiyla ve menkul kiymetlere bagli olarak karsilastigi piyasadir. Menkul kiymetler piyasasinda, bu piyasanin içerisinde olmasina ragmen arz ve talep iliskisi yönünden ters sekilde islemektedir. Söyle ki; sermaye piyasalarinda sermaye talep eden sirketler piyasaya menkul kiymet arzederken, sermaye arzeden kisilerde menkul kiymet talep ederler.


Menkul kiymetler piyasasinin bir kurumu olan Menkul Kiymetler Borsasi da (stock exchange) is alanlarina göre farkli adlandirilir:

· Döviz borsasi (foreign exchange bourse),
· Ticaret borsasi (commodity exchange),
· Altin borsasi (gold exchange),
· Menkul kiymetler borsasi (securities exchange bourse)


Borsalar, likidite saglama islevleri, piyasada tek fiyat olusumunun saglanilmasi, güvence saglanilmasi, sermayenin mobilitesini saglama islevi, mülkiyeti tabana yayarak orta sinifin olusmasina ve güçlenmesin katkida bulunmasi, ülke ekonomisine kaynak yaratmadaki rollerinden dolayi önem arz etmektedirler.

Piyasaya arz edilen menkul kiymetlerin ilk defa talep ile karsilastigi yer birincil piyasa (issue market)dir. Bunun yaninda borsaya kote edilmemis sirketleri içeren ikincil piyasa vardir ki bu piyasa ilk piyasaya ihraç edilen menkul kiymetleri tekrar satmak ve alamamis olan kisilere, her an alabilme imkanini saglar. Bu piyasada menkul kiymetlerin el degistirmesi, kote edilmis olanlar için borsalarda ve digerleri için borsa disi piyasalarda araci kisi veya kurumlarca yapilmaktadir.

Hiz limiti olmadan yasamak! Mükemmel olurdu degil mi? Avrupa'daki otoyollardan farkli olarak, Amerikan highway otoyollarinda hiz limiti saatte 70 mil'dir. Bu limit, Amerikan genis otobanlarinda, altinizda 300 beygir gücünde bir araç ile seyahati iskence kilar. Amerika'da hiz limiti olmayan tek yer ABD Menkul Kiymetler Borsasi'dir. Borsa indeksleri, ekonomide yüksek büyüme ve düsük enflasyonu yansitir.Borsa disi piyasalarin en gelismisi ABD (NASDAQ) ve Japonya'da (JASDAQ) kurulmus olan borsa disi pazarlardir ve KOBI'ler için büyük firsatlar sunmaktadirlar. Bu pazarlara ilave olarak 10 Haziran 1996 tarihinde Brüksel'de Belçika yasalarina göre ve hukuki yapisi 14 kitapta düzenlenilmis olarak, borsa disi dealer'lar tarafindan kurulmus olan ESDAQ (European Association of Securities Dealers Automated Quatation), modern ve sofistike borsalar düzeyinde örgütlenmis bir elektronik altyapi ile hizmet vermektedir.

Piyasa düzenleyicileri (market makers) terminalleri araciligi (TRAX network) ile minimum talep (bid) ve teklif (offer)lerini gönderirler ve tüm bu bilgiler EASDAQ üyelerinin ekranlarinda ayni zamanda görülerek islem otomatik olarak tamamlanir. Büyük miktarlar sözkonusu ise telefon görüsmesi ile talebin sonuçlandirilmasindan sonraki bu asamada islem INTERSETTLE sistemi araciligiyla tamamlanir ve iptal edilemez.

Ülkemizde menkul kiymetler borsalarinin kurulus ve çalisma esaslari hakkindaki yönetmeligin 55.maddesi geregince; borsaya kote edilmis menkul kiymetler, sadece borsada yasal olarak alinip satilabilir. Ancak borsaya kote edilmemis menkul kiymetler, borsa disi pazarda islem görebilir. Istanbul Menkul Kiymetler Borsasi'nin 1985 yili sonunda yeni bir düzenlemeyle faaliyete baslamasindan itibaren, borsa disi cereyan eden islemler borsaya çekilmistir ve böylelikle aleniyet ve süreklilik saglanilmistir.

Avrupa Birligi ülkelerinin olusturdugu EASDAQ kurumuna, birlige üye olmayan ülkelerde, belirli sartlara sahip olmak kaydi ile üye olabilirler (EASDAQ Rule Book 5). Bu asamada EASDAQ kurumu ABD, Türkiye ve Israil ile çalismalarini sürdürmektedir.

Dünya ekonomisi 80'li yillardan itibaren, ülkeler arasinda ekonomik, politik ve sosyal iliskilerin yayginlasmasi ve kutuplasmalarin çözülmesi sonucu; farkli toplumlarin farkli kültürlerinin, farkli görünen ancak birbirleriyle baglantili olgulardan olusan, maddi ve manevi degerler, birikimler, ulusal sinirlari asarak, küresellesme (globalizasyon) kavraminda yerini bulmustur.

Bu çerçevede 15 Agustos 1997 tarihinde, Türkiye (IAB, Istanbul altin borsasi) - ABD (NYMEX) - Japonya (TOCOM) finans piyasalari arasinda baslayan vadeli islemler ile dünyanin üçüncü altina dayali büyük ticaret merkezi haline gelmistir. Ayni sekilde olusturulacak gelismis bir menkul kiymetler piyasasi, sermaye piyasalari olarak; bir ülkenin sosyal, politik ve ekonomik gelismesinin göstergesi olmasi vesilesiyle sosyal, politik ve ekonomik gelismeye olan katkilari da gözardi edilmemelidir. Türk menkul kiymetler piyasalari bu baglamda, dünya ticaret piyasalarindaki yerini almalidir.


MEDYATEXT
Elegans'a mail