   |
Yüksek Strateji Merkezi İcra Kurulu Başkanı ve Milli Güvenlik Analisti Chairman of the Executive Board of the Center for Advanced Strategy and National Security Analyst Irak savaşı başlarken düşünülen riskler konusunda en iyi hesaplamaların yapılıp yapılmadığı tartışmaları sürerken, savaşın gerçek sonuçları ile yüzleşme dönemi çoktan başlamış oldu. Savaş, öncesinde her türlü siyasi, sosyal, kültürel, askeri, ekonomik ve insani riskler ve fırsatlar analizi yapılarak planlanan bir çalışmadır. Özellikle yabancı topraklarda yapılacak olan ve daha uzun süre kalınması planlanan bir ülke için bu analizler daha ziyade risklere yönelik olmaktadır. Irak savaşı öncesi bu anlamda savaşın muhtemel sonuçları ve beklentiler planlanmıştır. Bu planlama hem katılımcı muhalif etnik yapıların-grupların taleplerini dengelemeyi hem de ABD'nin beklentilerini içermektedir. Ancak savaş sonuçları cetvelle çizilemeyecek kadar karmaşık bağları barındırmaktadır. Ayrıca yoğun beklentiler üzerine kurulu bir savaş hizmeti karşılığında, katılımcı grupların memnuniyetsizliğini karşılayacak kadar esnek bir tutum da gereklidir. Irak'ta daha uzun sürmeyen bir savaşın (orta ve yüksek yoğunluk) bitiminden sonraki en önemli ilk hedef iç güvenlik açısından siyasi istikrarı sağlamak olmuştur. Irak'ta bugün için istikrarı tehdit eden talepleri, operasyon öncesinden kestirebilmek kolay gelse de engellemek o kadar kolay değildir. Özellikle siyasi beklentilerin aşırı noktalara ulaşması, taraflar için bu beklentilerin birbirlerine karşı dolaylı saldırı malzemesi haline dönüşmesi riski çok yüksek görünmektedir. Yani bir siyasi ittifak içinde savaşa gidilmesi kurulmaya çalışılan askeri ittifakı ciddi şekilde tehdit altına alacaktı. Bu nedenle operasyon başlarken bir siyasi mutabakatı oluşturmak, operasyonun geleceğini risk altına almaktaydı.. Çünkü verilmesi gereken hakların, alınması gerektiğine inanılan haklardan çok fazla olduğu bilinmektedir. Savaş bu anlamda bir siyasi beklenti varlığı ve sadece askeri ittifak şartı altında tamamlanmıştı. Savaşın sonucunda ise henüz tam anlamıyla oluşmayan hassas güvenlik dengelerini bozmaya hazır bir siyasi ortam bulunmaktaydı. Bu ortam hemen ve derhal bir hükümet kurulmasını yani ayrılığın bir an önce başlamasını zorlamaktaydı. Uzun tartışmaların yaşanacağı bir siyasi harita sürecini operasyonun ikinci aşamasına yani ilk bir yıl sonuna doğru kaydırmak en doğru seçenek olarak görülünce, ABD bu yönde bir strateji değişikliğine gitmeye başladı. Fakat bu değişiklik biraz geç olduğundan kısmen ABD için kısmen çevre ülkeler için bir dizi iç politik tartışmaların yaşanması engellenememiş oldu. ABD açısından Irak'ta yapılmaya çalışılan yeniden yapılandırma süreci uzun erimli bir mücadelenin başlaması anlamını taşımaktadır. Bu açıdan yaşanan olumsuzluklar ve yakın gelecekte ortaya çıkacak riskler ABD'nin Irak konusunda geri çekilmek tarzı bir harekete yönelmesini mümkün kılmamaktadır. ABD için Irak ve genel olarak Yakın Doğu alanında ortaya çıkacak yeni siyasi harita, gelecekteki dengenin kurulması ve bunun ABD'nin lehine oluşması için temel bir başlangıçtır. Irak'ta oluşmaya başlayan yeni siyasi haritayı bu anlamda izlemek ve etkilerini de haritanın alt parçalarından takip etmek daha yararlı olacaktır. Irak için haritanın alt parçalarında kaliteli ve fazla petrol, uzantıları diğer ülkelere taşan etnik yapılar, bağlantıları tüm bölgeye yayılan dini gruplar ve Kuzey Ortadoğu için önemli bir coğrafi konumlanma başlıkları dikkat çekmektedir. Irak'ta temel gelirin (petrol) elde edilmesi ve dağıtılmasında merkezi sistemi güçlendirecek bir süreç açısından, ABD tarafından kontrol edilecek bir geçici yönetimin oluşturulması aciliyeti yerine getirilmiştir. Bu yönetimin Irak içindeki etnik haritayı siyasi harita içerisinde dengeli biçimde dağıtması ve merkezi yönetim biçim ve esaslarının bu çerçevede belirlenmesi görevlerini yerine getireceği bilinmektedir. Taleplerin yukarıda da ifade edildiği gibi çok yüksek beklentilere dönüştüğü için kurulan yönetimin bunu sağlaması konusunda çok zorlanacağı anlaşılmaktadır. Zorluğun aşılması bir yana, geçici yönetimin yalnız bırakılması durumunda Yugoslavya tarzı bir iç savaşın başlaması kaçınılmaz olacaktır. Yani gerekli bir askeri kuvvetin oluşmaması, dağılma ve iç savaş riskini en üst seviyeye çıkartmaktadır.Bu anlamda etnik haritaya uygun olarak, siyasi ve coğrafi harita isteklerini geri çevirebilecek bir askeri kuvvetin iki yıldan az olmamak üzere ülke içinde konuşlanması çok önemlidir. Ancak bu askeri gücün sadece ABD askeri kuvvetlerinden oluşması bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Bölgesel bir denge ve uluslararası sorumluluk açısından BM nezdinde ya da çok katılımlı özel bir oluşumla teşkil edilecek bir istikrar gücü çok büyük önem taşımaktadır. İç yapıdan kaynaklanan sorunlar ile ABD'nin genel olarak Islam dünyası ile yeni bir karşıtlık içine girmemesi için bu güç mutlaka teşkil etmelidir. Irak için siyasi harita gerçekler ve beklentiler üzerine kurulunca, aradaki denklemin doğru dizaynını yapmak da zorlaşmaktadır. "Gerçeklerin" hayata geçirilmesinde çok uzun bir zaman ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak bunun için "beklentilerin" beklemeye zamanı yoktur. Ama nasıl bir sonuçla karşılaşılacağı konusunda da matematiksel bir açıklıkta cevap bulmak da güçtür. 12,5 milyon civarında Şii Arap, 3,5 milyon civarında Kürt, 1 milyonu aşkın Türkmen (Irak dışı sayı dahil değildir), 6 milyon civarında Sünni Arap ve az miktarda diğer etnik gruptan oluşan bir haritada kaç siyasi ve coğrafi Irak çıkacağı konusunda hayaller ve beklentiler bulunmaktadır. Bu hayaller ve beklentiler karşılanabilir olmaktan çok uzaktadır. Ancak beklentilerin haklar ve refah seviyesi olarak karşılanması konusunda yapılabilecek çok önemli işler de bulunduğu da unutulmamalıdır. Yani ABD açısından tüm bu karmaşaya rağmen temel planda olduğu şekilde bir çerçeve uygulamak mümkün ve kaçınılmaz görünmektedir. Bu çerçevede Irak'ta yeni siyasi haritanın aşağıda yer alan başlıkları kapsayacak şekilde oluşması konusunda hem ABD'ye hem de bölge ülkeleri başta olmak üzere uluslararası topluma büyük sorumluluk düşmektedir: War is an activity, which can only be projected by analyzing all kinds of political, social, cultural, military, economic and humanitarian risks and opportunities. Prior to the Iraqi war, possible outcomes of and expectations from the war were also projected. This included offsetting the demands of the participant dissident ethnic structures and the expectations of the US. The new political map that will emerge in Iraq and generally in the Near East is a potential spring board for the USA for the establishment of balances for its own advantage. The political map for Iraq is based on facts and expectations, and it is hard to formulate an equation between the two. "Facts" require a very long time to be materialized, but "expectations" cannot afford to "expect" for such a long time. In a map that encompasses around 12.5 million Shiite Arabs, 3.5 million Kurds, over 1 million Turcomans (excluding those outside Iraq), over 6 million Sunni Arabs and a few other ethnic groups, many dreams and expectations exist concerning how many political and geographical Iraqs will emerge. These expectations and dreams are far from being fulfilled. Granting certain rights and providing welfare might fulfill the expectations of different parties. So, there are important points to be taken into account in the formation of the political map in Iraq. |