NASUH MAHRUKİ - ZİRVE AKUT Başkanı The President of AKUT Milli Egemenlik Kavramı Üzerine Son dönemlerde değişik vesilelerle gündeme gelen ve ne yazık ki açık bir ifade olmakla birlikte sıklıkla yanlış yorumlanan egemenlik kavramı üzerinde bir süredir özel bir ilgi ile düşünüyor ve bu kadar farklı yorumun sebebini tam olarak anlamaya gayret ediyordum. Atatürk'ün Türkiye Cumhuriyeti'ni üzerine kurduğu; "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir" sözü, çoğu kez çeşitli gruplar tarafından yanlış yorumlanarak, yanlış açılımlara sebep olmuştur. Çıkış noktası yanlış olunca da buradan yapılan çıkarsamalar da külliyen hatalı olarak devam etmektedir. Öncelikle, Anayasamızda, 6. maddede işlenen Egemenlik kavramını dikkatlice irdeleyelim. VI. Egemenlik Madde 6.- Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir. Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz. 6. madde gayet açık olarak "Egemenlik" olgusunu ifade ettiği halde, millet adına bu yetkiyi elinde bulunduran, demokratik yöntemlerle işbaşına gelmiş bazı milletvekilleri ve hükümetin üst düzey yetkilileri, geçmişte de bugün olduğu gibi bazen bu maddenin sadece birinci cümlesini dikkate alarak, kendilerini millet adına her türlü kararı alabilme ve yetkiyi kullanabilme konusunda sınırsız güce sahip zannetmişlerdir. Oysa ilk cümlede verilen yetki hemen takibeden cümlelerde, "Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanılır" ifadesiyle, kim tarafından kullanılacağı ve nasıl sınırlandırılacağı konusunda tanımlanmıştır. Daha açık bir ifade ile hiç kimse, ki buna yetkili organlar da dahildir, Anayasanın koyduğu esasların dışında veya üzerinde bir yetkiye sahip olamaz. Örneğin 550 milletvekilinin 550'si biraraya gelse ve hepsi altına imza atsa, Anayasamızın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez olan 1., 2. ve 3. maddelerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Anayasada belirli koşullar sağlandığı taktirde, bazı değişimler ve yeni açılımlar yapılabilir ki bu da her zaman bir tartışma konusu olmuştur. 12 Eylül Anayasa'sının bugünün ihtiyaçlarının bir kısmına cevap veremediği veya hantal kaldığı durumlar elbette ki mevcuttur ve bu durum en iyi düşünülmüş Anayasada bile, sürekli değişen bir dünyada çok doğal olarak gelecekte de karşımıza çıkabilecektir. Buradaki en önemli unsur milletin iradesinin devletin temel ilkeleri doğrultusunda doğru ve etkin temsilidir. Daha açık bir ifadeyle bu ortak metinden ortak bir yorum çıkması en önemli ihtiyaçtır, ancak ne yazık ki ulusal menfaatler konusunda bir fikir birliği olamadığı için bu her zaman mümkün olamamakta ve bu durum hepimizin izlediği gibi sorunlara yol açabilmektedir. Bu ortak yorumun nasıl sağlanacağını söylemek zor ve bütün kilit önemine rağmen bu yazının konusu dışında, o yüzden bunun üzerinde fazla durmak istemiyorum. Egemenlik devlet kudretinin temel vasfıdır. İç hukukta en üstün kudreti, uluslararası hukukta da bağımsız devlet gücünü ifade eder. Milli Egemenlik ilkesi ancak demokratik ve hukuk devleti ilkeleri ile hukukun üstünlüğünün sağlandığı taktirde hayat bulur. Egemenliğin temsilinde milletinden aldığı yetkiyi kullanan Türkiye Büyük Millet Meclisi, ancak bu önşartlar ile icraatında milli iradeye uygun hareket edebilir. Demokrasi ve hukukun üstünlüğünün olmadığı durumlarda, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu kavramı sadece lafta kalır. Birinci boyutuna bu şekilde değindikten sonra, "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir" cümlesinden ne anlamamız gerektiğine daha detaylı bakalım. Egemenlik, devlet ve yurttaş arasında karşılıklı aidiyet bağı oluşturur. Çok doğal olarak her ikisi de varolmak için birbirlerine ihtiyaç duyarlar. Bu ilişkinin en doğru ve sağlıklı yöntemi de egemenlik gücünü yurttaşının meşru iradesi ve kabulünden alan devlettir. Bir devletin temel görevi, ulusal menfaat kavramı altında, devletin bekası ve güvenliği ile milletin refahını sağlamak için ulaşılması ve korunması gereken amaçlar olarak tanımlayabileceğimiz temel önceliktir. Bütün uygulamalar bu temel önceliğe odaklı olarak yapılmalıdır çünkü ancak o zaman devlet ve yurttaş arasında, kaynakların kullanımı, paylaşımı ve geleceğe dönük vizyon konusunda ülkü birliği olacaktır. Egemenlik konusunda kişisel kanaatim olarak bir diğer önemli yanlışı da, milletin vekili olma pozisyonu ile kişisel yetkilerini bir ayrıcalık olarak gören bazıları gibi, yaşadığımız çağın birinci ve en kaçınılmaz kuralı olan değişim yasasını tam olarak kavrayamayan ve değerlendirmelerini, iyi niyetlerine rağmen katı kalıplar içinde ve aşırı milliyetçi bir yaklaşımla yapan ve dış dünyayı reddeder bir tutum içine girenler yapmaktadır. Bu bağlamda çok yakın zamanda tartışmamız ve bir mutabakata varmamız gerekecek konu, Avrupa Birliği uyum yasaları sürecinde Anayasamızda "Egemenlik" kavramı üzerinde yapılması gereken düzenlemeler olacaktır. Avrupa Birliği'ne ne kadar sürede girebileceğimiz apayrı bir tartışma konusudur ancak, egemenlik kullanımı konusunda kamuoyunu bir takım yeni açılımlara hazırlamak zorunluluğumuz olduğu bir gerçektir. Gerçek hayatta durum bambaşka olmakla birlikte, yıllarca kendimize özgü bir yaklaşımla ve Anayasamızdaki "Egemenlik" tanımlamasının sadece görünür anlamıyla karşılaşmış kişi ve kurumların, bu tartışmalar öncesinde herhangi bir aşırı görüşün yanıltmalarına kapılmamaları için mutlaka doğru ve sağlıklı bir şekilde bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Örneğin, Birleşmiş Milletler, NATO, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine kişisel başvuru hakkının tanınması (bugünlerde başımızın belası olan Louizidu davasını hatırlayın) ve diğer pek çok uluslararası anlaşmanın içeriğinde her ulusun belirli ölçekte egemenlik kaybı vardır. Ancak bu anlaşmaların tamamı her ulusun kendi milli güvenlik siyaseti belgesinin temel unsurlarından biri olarak ortaya koyduğu, devletin bekası ve güvenliği ile milletin refahı olarak tanımlanabilecek ulusal menfaatlerin sağlanması yolunda çok önemli adımlar olduğu için, karşılıklılık ilkesine dayalı olarak ve anayasaların dokunulmaz özüne ilişkin olmayan kısıtlamaları içerecek şekilde, pek çok ülke kendi anayasasına egemenlik yetkilerini kısmen sınırlayacak ama kendini korumaya alacak maddeleri ilave ederek bu değişimi yapma yoluna gitmektedir. Sırası geldiğinde Türkiye de kaçınılmaz olarak bunu yapmak durumunda olacaktır. Ancak bu durum hiçbir şekilde Atatürk'e ve silah arkadaşlarına ihanet olarak nitelendirilmemelidir. Aslında AB üyesi ülkelerin anayasalarında yaptıkları değişikliklerle daha da detaylandırılabilecek bu konuyu burada kesip, nedense pek üzerinde durulmayan ancak bence çok önemli olan bir diğer bakış açısına geçmek istiyorum. Uluslararası literatürde "Founding Fathers" olarak nitelenen, "Kurucular Kurulu" veya "Kurucu İrade" olarak tanımlayabileceğimiz ve her devletin kuruluşunda, bazen kurtuluş mücadelesinde ve elbette ki bir devlet olmanın önkoşulu olan egemenliğin ve bağımsız anayasanın tesis edilmesinde öncü ve kural koyucu olan kişilerin koydukları temel ilkelerin tartışmaya bile açık olmaması gerekliliği ve şartıdır. Bu konunun daha iyi anlaşılması için, kurucularından biri olduğum ve halen Yönetim Kurulu Başkanlığı'nı yürütmekten büyük onur duyduğum Arama Kurtarma Derneği - AKUT'un, bir paragraftan oluşan varoluş amacının belirtildiği misyonunun ve nasıl işleyeceğinin belirtildiği beş maddeden oluşan temel değerlerinin yazılı olduğu ana belgenin dernek içerisinde tartışmaya bile açık olmadığını basit bir örnek olarak vermek isterim. Biz küçücük derneğimizde bile kurucular kurulunun koyduğu temel değerleri dernek içerisinde tartışmaya bile açtırmazken ve içimizde yer almak isteyen herkesin önce bu temel değerleri kabul etmesini önşart olarak koyarken, koskoca Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurucusu büyük Atatürk ve silah arkadaşlarının koydukları, varoluşumuzun temel unsurları olan ilkelerin bu kadar ucuz ve basit bir şekilde zedelenmesini, 80 yıl sonra tartışma ve yorum konusu yapılmasını, Atatürk'ün Cumhuriyeti emanet ettiği bir Türk genci olarak kabul etmem mümkün değil. Aynı şekilde geçmişte, Anayasayı bir defa delmekle bir şey olmaz diyebilen zihniyeti de hiçbir şekilde içime sindiremediğimi vurgulamak isterim. Adına ne denirse densin, milletten demokratik yolla geçici olarak alınan egemenlik kullanım hakkına dayanarak milletin iradesi ile bu değişiklikler yapılıyor, çoğunluğun isteği bu yönde gibi gösterilse dahi, dokunulamaz kırmızı çizgiler, yani Atatürk İlke ve İnkılapları her zaman korunmalıdır. Her sistem kendini gerektiğinde iç ve dış düşmanlara karşı korumak zorundadır. Türkiye'de de bu savunma mekanizması öyle ya da böyle mevcuttur. Hukuken ve sayısal olarak, bir takım manipulasyonlarla 'kurucu irade'ye aykırı bir takım değişiklikler kağıt üzerinde yapılabilir, ancak 'kurucu irade'nin koyduğu temel ilkeler değiştirildiği gün, o kahramanların kurduğu devletten bahsetmemiz artık mümkün olamaz. Görüntüsü aynı olsa bile artık özü ve içeriği tamamen başka bir devlet söz konusu olur. Bu tehlikenin farkında olan bütün çağdaş toplumlar önlemlerini son derece sıkı ve tavizsiz bir şekilde almıştır ve bu konuya en üst düzey hassasiyeti göstermektedirler. Çünkü hepsi bilirler ki, sahip oldukları bağımsızlık, refah, huzur ve güven ortamı atalarının çok büyük bedeller ödeyerek, can vererek can alarak kazandıkları paha biçilmez ve vazgeçilemez temel unsurdur. Bugün için vermemiz gereken en önemli karar, adı aynı ama özü kuruluş ilkelerinden farklı bir Cumhuriyette yaşamaya razı olup olmayacağımızdır. Sonuç olarak sıkıştığımız her noktada, zor bir problemle her karşılaştığımızda döneceğimiz yer olan, bugünkü bağımsız Cumhuriyetimizi, dolayısıyla bireysel bağımsızlığımızı bize armağan eden Mustafa Kemal Atatürk'ün dediklerine bakmamız gerekmektedir. O büyük adam, belki de geleceğin neler getirebileceğini o günlerden görerek, Eskişehir İzmit konuşmalarında kendi kurduğu, kendi güçlendirdiği, milletinin bütün yetkilerini aktardığı ve en büyük eserim diye nitelendirdiği TBMM için bize şunu da öğütlemekten geri durmamıştır; "Milletler, egemenliklerini geçici bile olsa bırakacağı meclise gereğinden fazla inanmamalı ve güvenmemelidir. Çünkü meclisler bile despotluk yapabilir ve bu despotluk bireysel despotluktan daha tehlikeli olabilir. Meclislerin öyle kararları olabilir ki, bu kararlar milletin hayatına giderilmesi mümkün olmayan zararlar verebilir. Bu söylediklerim ışığında, Anayasal bir hak ve sorumluluk olarak TBMM tarafından hazırlanan ve Cumhurbaşkanımızın yine Anayasaya dayanan yetkileri ile geri döndürdüğü kararnameleri ve atamaları bir kez daha düşünün. Elbette ki, herşeye rağmen temel sorunumuz egemenlik kavramının farklı yorumlanması değildir. Yine kişisel kanaatim olarak birinci ve en önemli sorunumuzun, toplumumuzun pek çok kesiminin içinde belirli ölçekte yer edinmiş olan, kaynakların paylaşımındaki büyük eşitsizlikten ve adalet olgusunun doğru ve etkin olarak tesis edilememiş olmasından dolayısıyla güvensizlikten kaynaklanan, ulus - devlet anlayışından uzaklaşarak alt kimliklerin ve bireyciliğin ön plana çıkartılması, yolsuzluk ve ahlaki bozulmadır. Her ortamda ve fırsatta Atatürk'e ve onun İlke ve İnkılaplarına bağlılık sözü veren bizler de bu güven eksikliğinin giderilmesi konusunda mücadelede üzerimize düşeni yapmadıkça, sonuçlarından hepimiz sorumlu olacağız. ON THE CONCEPT OF NATIONAL SOVEREIGNTY The famous expression of Atatürk "Sovereignty is vested fully and unconditionally in the Nation" is usually misunderstood and misinterpreted by some circles in our country. Let's first see what Article 6 of our Constitution states: VI. Sovereignty ARTICLE 6.- Sovereignty is vested fully and unconditionally in the Nation. The Turkish Nation shall exercise its sovereignty through the authorised organs as prescribed by the principles laid down in the Constitution. The right to exercise sovereignty shall not be delegated to any individual, group or class. No person or agency shall exercise any state authority which does not emanate from the Constitution. Despite Article 6 makes an explicit provision on the concept of "sovereignty", some parliamentarians and government officials have considered and are still considering only the first sentence of the said article and believed that they had an unlimited power as to taking any and every decision on behalf of the whole nation. However, in the following sentences within the same article, it says that "the Turkish nation shall exercise its sovereignty through the authorised organs as prescribed by the principles laid down in the Constitution". Thus, even if all of the 550 parliamentarians vote in favour, Articles 1, 2 and 3 of the Constitution that lay the irrevocable principles of the Republic shall not be amended, nor shall their amendment be proposed. Sovereignty is the fundamental characteristic of a State's authority. It represents the supreme power in domestic law and an independent state authority in international law. On the other hand, States party to international treaties renounce from their sovereignty rights for issues falling within the scope of such international treaties. This has been the situation for the Member States of the EU, OECD, NATO and the Council of Europe. Yet, such international treaties constitute important steps towards ensuring national interests in the international arena and do not compromise the irrevocable principles in the Constitution of any country as laid down by the so-called "Founding Fathers" of nations. Thus, having seen the risk of misinterpretation of the fundamental principle of sovereignty, the founder of the Republic of Turkey, Atatürk has once said: "Nations should not absolutely believe in and trust the parliaments which will represent their sovereignty for a certain period of time. Because even parliaments can become despotic and such despotism can be even more dangerous than individual despotism. Parliaments can take decisions that may irrevocably destroy the life of a nation".