   |
PERSPEKTİF GYİAD (Genç Yönetici ve İşadamları Derneği) Yüksek İstişare Kurulu Üyesi
Yeni düzenlenen ve meclisten geçtiğimiz günlerde geçen tasarı, kamu görevlilerinin uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek ve bu ilkeler doğrultusunda yapılacak olan uygulamayı yönetmek üzere 'Kamu Görevlileri Etik Kurulu' oluşturmaktadır. Bu Kurul, hazırlayacağı yönetmeliklerle kamu görevlilerinin uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek ve yapılacak başvurular üzerine gerekli inceleme ve araştırmayı yapmak, göreviyle donatılmıştır. Kurul bu görevini esas olarak çıkaracağı yönetmeliklerle belirleyecektir. Kanunlaşan metin, genel kabul görmüş kurallar çerçevesinde, etik ilkelerin neler olacağına ilişkin çerçeve kuralları belirlemek yerine, bu kuralları 'kimin' ve 'ne usülde' belirleyeceğine ilişkin düzenlemeler getirmektedir. Bir başka deyişle tasarı, etik ilkelerin oluşturulması, uygulanması, yaygınlaştırılması ve ölçülmesi gibi önemli süreçleri göz ardı ederek, meseleyi 'içeriği oluşmamış' idari bir Kurul kurmak suretiyle çözmek gibi bir yaklaşım getirmektedir. Bu bağlamda, Etik Kurul kendine verilen yetkiyi yerine getirebilmek için süratle, görevlerini, kullanacağı kaynaklarını ve yaptırımlarının sınırlarını tanımlamalıdır. Bu Kurul içinde görev alacak kişilerin 'nasıl' ve 'kim' oldukları ve 'nereden' seçilecekleri tanımlanmış olsa bile, 'neden' ve 'ne için' seçildikleri ve katkılarının 'ne olması' konularında bir açıklama bulunmamaktadır. Kamuda, resmi bir düzenlemeye tabi olamayacak, etik kültürünün oluşabilmesi için, mutlaka ve mutlaka, etik metodolojisini ve sistematiğini bilen ve bu konuda tecrübe sahibi olan bağımsız ve donanımlı danışman kurumlara ve onların üyelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Tasarıda kamu görevlilerinin uyacağı etik kurallar bu konudaki temel prensipler belirtilmeksizin yönetmeliklere bırakılmıştır. Bu durum hem yasa yapma yöntemi hem de etkin bir uygulama modeli oluşturmak açısından önemli bir eksiklik olarak değerlendirilebilir. Türk kamu idaresinde ihtiyaca ve eğilimlere göre her an değiştirilebilecek yönetmeliklerle temel konuların düzenlenmesi, bu Kurul'un görevlerini siyasi baskıya maruz kalmadan gerçekleştirmesini engelleyebilir. Ayrıca, Kurul'un hazırlayacağı yönetmeliklerin Başbakan onayı ile, Kurul kararlarının ise Başbakanlık Müsteşarı'nın onayı ile yürürlüğe girecek olması, Kurul'un bağımsızlığı açısından önemli engeller teşkil etmektedir. Bundan sonra yapılması gerekenler, kamu görevlilerinin uyacağı etik kuralların, uluslararası uygulamalar çerçevesinde belirlenen, genel kabul görmüş standartlara uyumlu olmasını temin etmektir. ¥Etik Kurul'un görevinin ve yaptırımlarının net bir şekilde tanımlanması. Bu Kurul'un, hukuki yaptırımlarının olmayacağı ve asli görevinin bir danışma ve yönlendirme mercii olduğu açıkça ifade edilmelidir. Sonra, bu çerçeve içinde hedeflerin oluşturulması, takip etme, soruşturma, inceleme, karar alma, iletişim, ve mükafatlandırma konularında nasıl çalışacağı belirlenmelidir. Bir liderlik rolü üstlenecek olan bu Kurul'un, bunun gereği olarak yapması gerekenleri önceden planlaması ve örnek teşkil edebilecek kritik kararlar alabilecek bir bilgi ve birikime sahip olması gerekmektedir. Kamu içinde etik kültürün süratle oluşturulabilmesi için, kritik kararlar ile ilgili sürecin hazır olması ve konumları itibarı ile hem kamu sektörü hemde Türk toplumunun gözünde etik liderlik yapabilmeleri gerekmektedir. ¥Tüm kamu çalışanları için ortak etik değerlerin belirlenmesi, bu değerlerin mevcut yapı içinde uygulanabilmesi için kodlanması, kamu etiği kılavuzunun oluşturulması, etik ile ilgili eğitim programlarının hazırlanması, bunların yaygın bir şekilde uygulanmaya hazır olması; ve uygulanacak Etik Yönetmeliğininde ölçülebilir bir hale gelmesi için ortak değerler ve söylemlerin standartlaştırlması gerekmektedir. ¥Ortak etik değerlerin belirlenmesinden sonra, her kamu kuruluşunun kendi bünyesi içinde, bu değerlerin uygulayabilmesi, takip edilmesi, denetlenebilmesi ve ölçülebilmesi için 'Etik Daire Başkanlıkları' kurulması gerekmektedir. Etik Daire Başkanlıkları'nın asli işlevlerinin danışma, teşhis koyma, çözüm getirme, yönlendirme ve mükafatlandırma olması ve bünyelerinde bulundukları kurumlarda çalışanların etik eğitimlerini temin etmesi gerekmektedir. Etik olmayan davranışların bildirilmesi için gereken yöntemleri belirlemek ve bunların süratle ve gizililik içerisinde değerlendirecek yapının kurulmasını temin etmektir. Tüm bunlar yapıldıktan sonra, Etik Kurulu'nun odaklanacağı öncelikli konulardan bazıları şunlar olabilecektir: Kamu görevlisinin yapmış olduğu hizmetle, kişisel çıkarı arasındaki çıkar çatışması ve çakışmasının önüne geçilmesi; kamu görevlisinin kamu hizmetini yerine getirirken siyasi görüş ve inançlarından dolayı ön yargılı davranmaması ve bunları kararlarının doğruluğu ve dürüstlüğünü etkileyecek bir şekilde kullanmaması; kamu görevlisinin göreviyle ilgili olarak hediye talep etmemesi ve kabul etmemesi; kamu görevlisinin görevi ile ilgili olarak uygunsuz bir teklifle karşılaştığında yapması gereken işlemler için gizlilik güvencesi altında danışabileceği bir merciye nasıl ulaşması gerektiğini bilmesi; kamu görevlilerinin Etik Danışma Mercileri tarafından bilgilendirilmeleri ve ikna edilmeleri için önerilerin ve çözümlerin nasıl işlerlik sağlayacağının yapılandırılması; kamu görevlisinin kamu görevinden ayrıldıktan sonra yapamayacağı işlerle ilgili kuralların ve sürelerin belirlenmesi gibi. Bu kanunla bazı seçilenlerin ve bazı atananların kamu sorumluluğu bağlamında tabi olacakları etik kurallara ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmamış olması da bir eksiklik olarak değerlendirilmelidir. Zira, kamu hizmetinde etik anlayışın siyasetçiler dahil tüm kamu hizmeti gören kişileri kapsamaması halinde, öngörülen değişimin ve bunun getireceği faydanın sağlanması mümkün olmayabilir. Etik anlayışın yaygınlaşması ve başarılı olması için devletin en tepesindekilerin bu konunun, istisnaları değilde, sahipleri ve takipçileri olmaları gerekmektedir. Bu aynı zamanda öncülük yapma, tutarlı olma, hesap verme sorumluluğu ve şeffaflığın gerekleri olarak bir ön şarttır. Etik yönetiminin nasıl ele alıması gerektiği, ne tür bir yapılanmaya ihtiyaç olduğu, etik değerlendirilmeler ve ölçümlerin nasıl yapılacağı, etik dairelerin kurulmaları, etik kullanım kılavuzunun hazırlanması ve etik eğitimlerinin verilmesi ile ilgili yönetmeliklerin süratle çıkarılması için gerekli danışmanlık hizmetlerinin verilmesinde bağımsız, donanımlı ve referans olabilecek kurumlara önemli görevler düşmektedir. Böylece bu hali ile kanunlaşan Kamu Etik Kurulu'ndan beklentilerin yarattığı 'hayal kırıklığının' bir ölçüde de olsa önüne geçilebilecektir. |