PEMBE CANDANER Adecco CEO ÇAĞDAŞ DÖNEMSEL ÇALIŞANLAR Tüm dünyada istihdam eğiliminde bazı temel sosyo-ekonomik olgular değişmektedir. Örneğin, aileye ve işe verilen önemin dengelenmeye çalışıldığını, ayrıca bağımsızlık ve maddi güçlenme ihtiyacının arttığını gözlemliyoruz. Bunun dışında, gün geçtikçe kadınlar iş gücüne daha da çok katılmakta ve esnek çalışma programları, işleri ve çocuklarıyla ilgili sorumluklarıyla aynı anda başa çıkmalarını kolaylaştırmaktadır. Ayrıca, sayısı hızla artan diğer bir kesim de, 'iş hayatına geri dönen emekliler' olarak nitelendirilebilecek olan kesimdir, esnek bir çalışma hayatı onların da hayat tarzına daha çok uymaktadır. Çalışanlar pek çok açıdan geçici istihdam türünden yararlanabilmektedirler. Adayların faydalandığı en önemli nokta, 'sürekli olmasa da bir iş bulabilmek'tir. Bir diğer önemli fayda da gözardı edilmemelidir: 'geçiş süreci' ve bu geçiş süreci boyunca 'iş deneyimi kazanmak'. Tüm bunlar geçici istihdam endüstrinin ülke ekonomisine yararlı olduğu anlamına gelmektedir. Dönemsel işlerden daimi işlere geçiş oranı yüksektir ve bazı işverenler geçici istihdam hizmetini 'uzatılmış mülakat süreci' olarak kabul etmektedirler. Geçici istihdama aracılık eden danışmanlık bürolarının şemsiyesi altında işgören çalışanların %40'lık bir bölümü, geçici işlerden daimi işlere geçiş yapmakta ve bu endüstri bu süreçte bir sıçrama tahtası vazifesi görmektedir. Bu insanlar becerilerini kullanma ve iyi bir yaşam düzeyi yakalama yani bir anlamda esneklik peşinde koşarken diğer yandan yükümlülüklerini yerine getirip ihtiyaçlarını aynı anda nasıl karşılayacaklar? Birçok insan 'kariyer sahibi' geçici çalışanlar olarak kariyerinde adım adım ilerleyen 'daimi' çalışanlarla aynı seviyede sağduyu ve ciddiyette görevler üstlenerek, geçici çalışma kavramının çehresini değiştirmektedir. Uzun vadeli kariyer oluşturma stratejilerine dayanarak iş seçen bu tür çalışanları, 'çağdaş geçici çalışanlar' olarak adlandırmak mümkün. 'Çağdaş geçici çalışan' tarafından yapılan bir iş, müşteriler açısından bakıldığında, şirketin kadrosunun geçici olarak istihdam edilmesi olarak görülse de, çalışanın kariyeri açısından asla 'geçici' bir özellik taşımamaktadır. Çok eski olmasa da bir zamanlar, geçici işçiler sadece idari ve katiplik işleri için alınmaktaydı. Ama sektöründe uzman profesyoneller veya yöneticiler için durum artık daha farklı. Geçici iş pozisyonları yeni işe giriş ile üst düzey yönetici pozisyonuna kadar olabilmektedir. Amerikan Çalışma İstatistikleri Dairesi verileri bilgisayar programcılığı, üst düzey yöneticilik ve finansal hizmet uzmanları gibi teknik ve profesyonel iş grubunun, geçici iş veren sektörlerde en yüksek artışı sağlayan iki kategori olduğunu göstermektedir. Amerika'da 1998 yılından beri, geçici teknik pozisyonlarda çalışanların sayısı % 55 artmıştır. Aynı dönem zarfında, profesyonel pozisyonlarda çalışanların sayısı % 227 artmıştır. Geçici çalışanların bu iki grubunda en yüksek artışın sağlanması, tüm beceri ve eğitim düzeyindeki insanların geçici işlerin sağladığı esneklik ve değişkenliği yeğlemeye başladığını göstermektedir. Bu noktada somut bir örnek vermek yerinde olacaktır. Adecco Amerika'nın dönemsel çalışanlarından Monique Johnson, 'çağdaş geçici çalışan' kavramını keşfetmeden çok önce New Jersey'deki büyük bir ilaç şirketinde kimyager olarak çalışmaktaydı. Sonra, pazar şartları kötüleşti. Mesleki çevresi ona daha çok iş imkanının bulunduğu Kaliforniya'ya yönelmesini tavsiye ettiler. Kendisi tam zamanlı ve geçici bir iş aradı. Sonunda laboratuar kimyageri olarak geçici bir iş buldu. Daha sonra ise kendi deyimiyle geçici görevlerde çalışmanın tadını keşfetti.Geçici olarak çalıştığınızda şirketler daha esnek davrandığından 'İşlerimi kendi ihtiyaçlarıma göre programlayabiliyorum' diyordu. Ayrıca, farklı alanlarda çalışmanın kendisine sağladığı beceri ve kazançlarla, yüksek gelir potansiyelinin de arttığını keşfetmişti. Monique halen, ilaç laboratuarları için, test prosedürlerini bilimsel olarak düzenleyen görevler almakta, bir yandan da, New Jersey'de Rutgers Üniversitesi Tıp ve Diş Hekimliği Okulunda kanser biyolojisi alanında doktora çalışmasına devam etmektedir. Monique, 'eğer Ôdaimi' bir görevde çalışmaya devam etmiş olsaydım, asla akademik bir derece için çalışma esnekliğini elde edemeyecektim', diyor. 'Geçici çalışma yaşam tarzı bana, geleneksel çalışma şartları altında asla hayal edemeyeceğim fırsatlar sağlıyor. Diğer büyük bir avantaj ise eğer işyerinde işten çıkarma söz konusu olursa iş durumumun tam-zamanlı bir işverenin insafına kalmamış olacağıdır. Esasen, işverenim Adecco, başka uygun bir iş bulmam için bana faal olarak katkıda bulunacaktır ve bu da benim tam-zamanlı bir çalışan hatta bağımsız bir temsilciden daha güçlü bir konumda olmamı sağlıyor. Gün geçtikçe daha çok insanın geçici çalışma yaşam tarzının verdiği esneklik, bağımsızlık ve sürekli değişen rekabet şartlarını yeğlediğini göreceğiz. Geçici İstihdam endüstrisi bugün 200 milyar USD değerindedir. En büyük Pazar Kuzey Amerika'dır, Avrupa ise bir bütün olarak ele alındığında daha büyük görünebilir. Geçici istihdam türünün kabullenilmesi ve pazar penetrasyonunun derecesi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Dönemsel çalışma Avrupa'da en çok İngiltere ve Hollanda'da, en az Almanya'da kabul görmektedir. Bu farklılık hükümetlerin endüstriye bakışından kaynaklanmaktadır. ILO'nun 1997 yılında dönemsel iş yasağını kaldırması endüstride bir liberalizasyon dalgası başlatmıştır. İspanya, İtalya, Yunanistan ve Japonya'da da endüstrinin gelişmesine dönük doğru adımlar atılmış olmasına rağmen yasal düzenlemeler konusunda halen eksiklikler vardır. Yasal düzenlemeler ile geçici istihdam endüstrisinin bir bütün olarak gelişimi konusunda paralellikler mevcuttur. Geçici istihdam türünde artışa neden olacak bir diğer etken de demografik değişimlerdir. 1998'de McKinsey tarafından yayınlanan ilginç bir araştırma, 2010 yılı itibariyle demografik olarak yönetici ve yetenek sahibi adaylarda azalma olacağını ve bir 'yetenekler savaşı' başlayacağını göstermektedir. Araştırma ABD üzerine odaklanmış olmasına rağmen, aynı olgu Fransa'da da gözlenebilmektedir. 10-29 yıllık kuşak şu anki 30-49 yıllık yönetim kuşağına kıyasla daha küçüktür. Dolayısıyla, gerek daimi gerekse sürekli işlerde daha yetenekli adayı çekebilmek için daha çok rekabet yaşanacaktır. İşgücü maliyetleri artacağı için bazı spesifik işler kısa dönemli hale gelecektir. (IT sektöründe olduğu gibi) Dolayısıyla işgücü pazarındaki bazı trendler, dönemsel çalışmayı arttıracak niteliktedir. Beceri ve hizmete dayalı bir ekonomiye dönüşümle, 'hayatboyu iş/işçi' kavramının sona ereceğini ve dönemsel işin her seviyede ve nitelikte çalışanlar için bir hayat tarzı olabileceği şimdiden öngörebiliriz. Türkiye pazarında dönemsel çalışmanın son 10 yıldaki gelişme çizgisi olumludur. Dönemsel çalışma gerek adaylar gerekse firmalar tarafından tedirginlikle karşılanan bir istihdam türü olmaktan çıkmış katma-değeri yüksek bir çalışma tipi olarak algılanmaya başlanmıştır. 4857 sayılı yeni iş kanununa kısmi süreli çalışma, çağrı üzerine çalışma gibi geçici istihdam türünü ifade etmeye dönük tanımların girmiş olması önemli bir reform niteliğindedir. Uygulamada karşılaşılan sorunların ileride kanun koyucu tarafından tespit edilmesi ve yasanın ihtiyaçlar doğrultusunda revizyondan geçmesi durumunda Türkiye'nin rekabet gücünü arttıracak bir esneklik ortamı gerçek anlamda yaratılmış olacaktır.