| Zeynep DERELİ |
|
Her bakımdan daha iyi bir Türkiye için: Etik ve Kurumsal Sorumluluk |
Etik değerlerde meydana gelen bu yozlaşmanın pek çok nedeni bulunmaktadır.
Bu nedenlerin başında hiç kuşkusuz Türkiye`deki mevcut siyasi yapı, anlayış ve zihniyet gelmektedir. Türk siyaseti tüm gelişmelere, AB`ye tam üyelik yolunda yapılan tüm reformlara ve atılan adımlara rağmen hala geçmişteki patronaj ilişkilerini korumaktadır; özellikle de partiler düzeyinde ve iç politikada kar dağıtma ve nepotizm başta siyaset yapma biçimidir. Türkiye`deki politik sistem hala klientalist rekabete dayanır: Partiler arası politik rekabet büyük oranda kar dağıtımı aracılığıyla oy almak şeklinde gerçekleşmektedir. Taşrada ve kırsal bölgelerde bu, çoğunlukla devlet kaynaklarının doğrudan tahsis edilmesi şekilde gerçekleşir. Büyük şehirlerde hemşehrilik ve nepotizm de geçerli olabilir; devlet ihalelerinin politik çıkar amacıyla kullanılması şeklinde de bu politika yapma biçimi kendini gösterebilir.
Bu sistem ne yazık ki diğer az gelişmiş veya gelişmekte olan demokrasilerde olduğu gibi Türkiye`deki politik sistemi de popülist politikalar üreten ve çıkar ilişkilerini kollayarak yolsuzluğa, haksızlığa, rüşvete ve her türlü etik kodun ihlal edilmesine zemin yaratan bir hale getirmiştir. Transperancy International Global Yolsuzluk Endeksi`ne göre Türkiye 2003 ve 2004 yıllarında Benin, Mısır, Fas, ve Mali ile beraber 3.1 endeks skoru ile 77.sırada yer almaktadır. Dünya üzerinde araştırmada yer alan 146 ülkenin sadece 40 tanesi 5 ve üzerinde skor aldığını düşünürsek yolsuzluk sorunun daha ekonomik açıdan fakir, az gelişmiş ve gelişmekte olan demokrasilerde etkili olduğunu söylemek gerçekçi olacaktır. 2003`e göre Türkiye`nin endeksteki puanında sadece 0.1`lik bir artış olmuştur. Bu az da olsa bir iyileşme olduğunu göstermektedir ama bir diğer araştırmaya göre Türkiye yolsuzluk sıralamasında 10 üzerinden aldığı 3.7 puanla Pakistan, Lübnan ve Nijerya gibi ülkelerle aynı ligde yer almıştır.
Türkiye`de yaşanan etik sorunu, ahlaki yozlaşma ve bunların sonucu olarak yolsuzlukların bugünkü boyutlarına ulaşmasında iktidarların ve bir bütün olarak politik sistemin olduğu kadar toplumun tüm kesimleri tarafından yapılan yanlışların da büyük bir payı vardır. Bu da etik yozlaşma ve yolsuzluklarla mücadeleyi çok daha zorlu bir hale getirmektedir. Etik değerleri belirleyen, bunlara uymayı zorunlu bir hale getiren ve hesap verme sorumluluğunu kurumsallaştıran yasa değişikliklerinin yanı sıra, bu bilincin oluşması için tüm vatandaşlara, toplumun en önemli ifade ve eylem platformlarından biri olması gereken sivil toplumun da böyle bir geleneğin yeterli ölçüde kuvvetli olmamasından dolayı etkisiz kalması bu durumun oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Etik değerlerde meydana gelen yozlaşma sonucunda ortaya çıkan siyasi kirlenmenin olumsuz sonuçlarının toplumda meydana getirdiği sarsıntılar, davranış ölçütlerinden başlayarak, siyasi alanda odaklanacak şekilde geliştirilecek etik standartların, toplum hayatında etkin bir şekilde yerleştirilmesinin gerekliliğini çok net bir biçimde ortaya koymuştur. Toplum duyarlılığını, etik değerlerin benimsenmesi yönünde arttırmak, bu duyarlılığın öncüsü olan birey ve kurumların, başta da sivil toplumun ortak sorumluluğudur.
Günümüz dünyası insanlık tarihinin en büyük ekonomik-toplumsal dengesizliklerine tanıklık ediyor. Dün üstünde yaşayan 1.2 milyar insan günlük1 USD’nin altında bir gelir ile yaşamını sürdürmek zorunda. 1.6 milyar insanın temiz içme suyuna erişme olanağı yok. Öte yandan en zengin %25 ise toplam gelirin %86`sına sahip olmakta. Bu büyük uçuruma ek olarak dünyanın yarısının 25 yaş altında, üçte birinin de 15-24 yaş arasında; bu genç nüfusunun büyük bir çoğunluğunun da az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşadığı dikkate alınırsa durumun vahameti daha da kolay anlaşılabilir. Genç nüfus daha fazla altyapı, daha fazla okul ve iş imkanı demek ve dünyadaki gelirin az önce yukarıda verdiğim gibi eşitsiz dağılımı bu genç nüfus için gerekli olan olanakların oluşturulmasını engellemektedir.
Gerek gelir uçurumu gerekse genç nüfusun yoğunluğu dünyanın içinde bulunduğu durumu tahammül edilemez bir hale getirmiştir. Bu noktada dünyanın, daha doğrusu insanlığın kendini sağlıklı bir biçimde yeniden üretebilmesi için eşitsizliğin ortadan kaldırılması zorunludur. Eğitim ve iş olanaklarından yoksun genç nüfus dünyanın barışı, güvenliği ve uluslararası topluluğun huzuru için hali hazırda yarattığı tehlikeyi kat be kat büyütecektir.
Canından başka kaybedecek bir şeyleri olmayan; en ufak bir gelecek umudu taşımayan gençlerin ne yapabileceklerinin örnekleri dünyanın çeşitli yerlerinde gerçekleştirilen terörist eylemlerle, artan suç oranlarıyla zaten ortadadır.
Dünyanın bugün geldiği noktada kamu yönetiminde, iş ve toplum yaşamında etik davranışları; katılımcılık, hukukun üstünlüğü, saydamlık, hesap verebilirlik, eşitlik ve etkinlik gibi iyi yönetişim ilkleri aracılığıyla yönetişim ile etik arasındaki ilişkiler büyük önem kazanmaktadır. Sosyal sorumluluk da aynı oranda dünyada yükselen değerlerin başında gelmektedir.
TEDMER olarak kuruluş yılımız olan 2001 yılından beri olduğu gibi etik değerlerin Türkiye`de yerleşmesi için çalışmaya devam edeceğiz. Konusunda uzman ve birikimi olan bir kuruluş olarak geçtiğimiz aylarda yapılan genel kurulla 30`lu yaşlarda kendi alanlarında çok başarılı genç bir kadronun ele aldığı TEDMER etik değerlerin toplumsal hayat ve iş dünyasında etkin olması için vargücüyle çalışacaktır.