| Tolga HABALI | IMCM, RCIC Henley & Partners Türkiye Direktörü |
|
2016 Yılının En Popüler Vatandaşlık ve Oturum Programları |
a) Ekonomik Vatandaşlık Veren Ülkeler:
Malta
Antigua & Barbuda
Dominika
b) Yatırım Yoluyla Göçmenlik Veren Ülkeler:
Amerika Birleşik Devletleri
Kanada
İngiltere
c) Yıldızı Parlayan Oturum Programları
Yunanistan
Macaristan
Portekiz
Ekonomik Vatandaşlık Programları
Malta
Malta Bireysel Yatırımcı Programı (Malta IIP) verdiği haklar ve sağladığı imkanlar açısından günümüzdeki en değerli ekonomik vatandaşlık programıdır.
Avrupa Birliği üyesi 28 ülkede ve İsviçre’de yaşama, çalışma, eğitim imkanı sağlayan Malta vatandaşlığı, aynı zamanda ABD dahil 168 ülkeye vizesiz seyahat ayrıcalığı sunmaktadır. Malta ekonomik vatandaşlık başvurusu için 3 yatırım kriterini yerine getirmek gerekmektedir:
• Malta hükümetine hibe: En az 650 bin EUR (Aile bireyleri sayısına göre kademeli olarak artar)
• Malta’da mesken edinimi: En az 350 bin EUR değerinde gayrimenkul yatırımı ya da 5 yıl süreli, yıllık en az 16 bin EUR tutarlı konut kiralanması
• Finansal yatırım: 150 bin EUR tutarlı 5 yıl vadeli Malta devlet tahvili yatırımı
Malta ekonomik vatandaşlık başvuruları ortalama 14 – 16 ay sürmektedir.
Antigua & Barbuda
Karayiplerin beyaz kumsal plajları ve mavinin her tonu deniziyle ünlü bu güzel ülkesinin vatandaşlığını cazip yapan, Antigua & Barbuda pasaportunun Avrupa Birliği Şengen Ülkeleri, İngiltere, Isviçre, Kanada dahil 130 civarında ülkeye vizesiz seyahat ayrıcalığı vermesidir. Eski bir İngiliz kolonisi olan, İngilizce konuşulan ve hukuki, beşeri sistemini İngiltere’den alan Antigua & Barbuda, aynı zamanda deniz ve güneş tutkunu birçok İngiltere, İsviçre, Hollanda, ABD, Kanada, Rus vatandaşları için ikinci bir adres olmuştur. Karayiplerdeki merkezi konumu nedeniyle hava ve deniz ulaşımının yaygınlığı, yatçılık ve yelkencilik, Antigua’yı Karayipler’de en çok ziyaret edilen turizm merkezlerinden biri haline getirmiştir. Antigua & Barbuda ekonomik vatandaşlık programı için 3 ayrı başvuru kategorisi vardır:
• En az 400 bin USD’lik gayrimenkul yatırımı
• En az 200 bin USD’lik Antigua NDF fonuna hibe
• 1.5 milyon USD onaylanmış iş yatırımı (birden fazla yatırımcı için 5 milyon USD)
Tek kişilik hibe yoluyla vatandaşlık başvurusunda toplam maliyet 293 bin USD, 4 kişilik bir aile başvurusunda toplam maliyet hibe yoluyla 365 bin USD civarındadır. Gayrimenkul yatırımı yoluyla yapılan vatandaşlık başvurularında toplam maliyet tek kişi için 510 bin USD ve 4 kişilik bir aile için 630 bin USD’yi bulmaktadır. Yatırım yapılan gayrimenkulün 5 yıl elde tutulması zorunluluğu vardır. Antigua & Barbuda şu an Karayiplerin standartları en yüksek vatandaşlık programınına ve itibarlı pasaportuna sahiptir. Antigua & Barbuda ekonomik vatandaşlık başvuruları ortalama 5 – 7 ay sürmektedir.
Dominika
Karayiplerin doğası en güzel ada ülkesi olarak gösterilen Dominika, Mayıs 2015’de Avrupa Birliği ile Şengen bölgesi vizesiz seyahat anlaşması imzalamasından sonra, en çok talep gören ekonomik vatandaşlık programlarından biri haline gelmiştir. Dominika pasaportu ile Avrupa Birliği Şengen Ülkeleri, İngiltere dahil 100 üzerinde ülkeye vizesiz seyahat imkanı vardır. Aynı zamanda Karayipler’de maliyeti en düşük yasal vatandaşlık programıdır. Dominika ekonomik vatandaşlık programı için 2 ayrı başvuru kategorisi vardır:
• En az 200 bin USD’lik gayrimenkul yatırımı
• En az 100 bin USD’lik Dominika hükümetine hibe
Tek kişilik bir başvuru için toplam maliyet hibe yoluyla 150 bin USD, 4 kişilik bir aile başvurusunda ise toplam 270 bin USD civarındadır. Dominika ekonomik vatandaşlık başvuruları ortalama 4 – 6 ay sürmektedir.
Yatırım / Girişim Yoluyla Göçmenlik Programları
Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
ABD birçok insan için fırsatlar ülkesi, innovasyonun merkezi, popüler kültürün kalbi olmuştur. Aileler için çocuklarının eğitiminde düşünülen ilk adrestir. ABD oturumunun (yeşil kart) ve vatandaşlığının vergisel boyutları yuksek gelirli aileler için düşünülmesi ve planlanması gerek bir unsur olsa da, ABD sunduğu fırsatlar ve imkanlar ile 2016 yılında da yeni bir yaşam kurmak isteyenler için öncelikle düşünülecek bir ülke olacaktır. ABD yatırımcı göçmenlik programı (EB5) çerçevesinde “Yeşil Kart” Amerika’da Bölgesel Yönetim Merkezleri (Regional Centers) nezdinde yapılacak 500 bin USD’lik özel proje yatırımı ile ya da doğrudan iş yatırımı ile alınabilir. (Yatırım tutarı işsizliğin oranının düşük olduğu merkezlerde 1,000,000 USD’dir). Yapılan yatırımın dönüşü için gerekli olan süre 5 yıldır. Bu 5 yıllık yatırım süreci için bazı bölge yönetimleri 500 bin USD’lik yatırımlara yıllık bazda %3’e kadar faiz vermektedirler. Yatırım karşılığında ABD hükümeti, her 500 bin USD yatırım için 10 kişilik istihdam yaratılmasını beklemektedir. Bölgesel Yönetim proje yatırımlarında istihdam verileri doğrudan ve dolaylı istihdam üzerinden ekonomik modellerle hesaplanırken, bireysel iş yatırımlarında sadece doğrudan istihdam hesaplanır ve tüm yatırımcı göçmenlik başvuru bürokrasisi iş sahibinin sorumluluğundadır. Bu nedenle EB5 başvurularının %80’i proje yatırımları şeklinde yapılmaktadır. Yeşil kart ilk aşamada iki yıl süreli verilir ve ABD hükümetinin istihdamı rakamlarını teyit etmesi ile sürekli yeşil karta dönüşür.
ABD hükümeti yatırımlara bir garanti vermez. Gerek yatırım riski, gerekse göçmenlik riski nedenleriyle proje seçimi EB5 başvurularında dikkat edilmesi gereken en önemli unsurdur. ABD vatandaşlığı 5 yıllık oturum sonrasında mümkün olabilir. 4 kişilik bir aile başvurusunda toplam maliyet 580 bin USD’yi bulmaktadır. ABD yatırım yoluyla göçmenlik (EB5) başvuruları ortalama 14 ay sürmektedir.
Kanada
Kanada doğrudan yatırım yoluyla vatandaşlık veren bir ülke değildir, o nedenle çok kullanılan tabirle “Kanada Vatandaşlığı Başvurusu” söz konusu değildir, yapılan başvuru göçmenlik başvurusudur. Vatandaşlık başvuru hakkı bugünkü kanunlara göre, ancak göçmenlik statüsü alındıktan sonra, Kanada’da 6 yıl içerisinde 4 yıl fiziki olarak geçirerek, elde edilebilir. Kanada’nın çok bilinen Federal Yatırımcı Göçmenlik programı 2015 yılı itibariyle kapatılmıştır. Fransızca konuşulan Kebek eyaleti, kendi Yatırımcı Göçmenlik programını (QIIP) başvuru kotaları uygulayarak dönemler halinde devam ettirmektedir. QIIP başvuru için gereken şartlar:
• 1.6 milyon CAD net malvarlığı (eşler adına toplam)
• 800 bin CAD Kebek eyaleti tahvillerine 5 yıl vadeli, “0” faizli yatırım
(bu tutar 200 250 bin CAD karşılığında finanse edilmektedir)
• Son 5 senede en az 2 sene aktif işletme ya da yöneticilik tecrübesi
Kanada’nın diğer ekonomik yolla göçmenlik başvuruları eyaletler bazında yönetilen Girişimci Göçmenlik programlarıdır. Her eyaletin kendine özgün başvuru kriterleri olsa da, tüm girişimci programlardaki ortak nokta başvuru sahiplerinin aktif olarak çalışma zorunluluğudur. Kanada klasik anlamda bilinen yatırımcı / girişimci göçmenlik programları düşünülenin ya da söylenenlerin aksine başvuru şartları nispeten ağır, bekleme süreleri 2-3 seneyi bulan ve oturum zorunluluğu bulunan programlardır. Kanada’nın 2016 yılında en çok ilgi görecek programı hiç şüphesiz “Start-up Visa” programıdır. Özellikle yenilikçi, bilgi teknolojilerine dayalı, toplumsal bir ihtiyaca çözüm getiren girişim projeleri Kanada’daki Girişim Sermayesi Şirketleri, Melek Yatırımcılar ve Inkubatörler tarafından destek alması koşuluyla, proje sahiplerine kısa sürede sürekli oturum (PR) alma imkanı sağlamaktadır. “Start-up visa” İngilizce seviyeleri yüksek, yeni bir iş fikri olan ya da Kanada’da böyle bir projeye yatırım yapabilecek ve 300 – 500 bin CAD yatırım potansiyeli olan girişimciler için en uygun ve hızlı göçmenlik programıdır.
İngiltere
İngiltere’nin Türk vatandaşlarına özel uyguladığı “Ankara Anlaşması (AA)” hükümlerince verdiği girişimci vizesi, gerçek anlamda iş kurmak ve işinin başında olarak İngiltere’ye yerleşmek isteyenler için çok avantajlı bir programdır. AA çerçevesinde kurulacak işler için bir sermaye zorunluluğu gerekmese de, sağlıklı bir iş planı ve işin niteliğine uygun tecrübe sahibi olmak girişimci vizesinin alınabilmesi için önemlidir. İlk olarak bir senelik girişimci vizesi ile başlayan süreç, İngiltere hükümeti yapılan işin gerçekliği konusunda tatmin olması durumunda 3 sene daha uzatılabilir. AA çerçevesinde verilen girişimci vizelerinde başvuru sahibinin en az 9-10 ayını İngiltere’de işinin başında geçirmesi beklenir. 4 sene oturum sonrasında sürekli oturum hakkı (ILR) alınabilir ve 5 seneden sonrada vatandaşlık başvurusu mümkün olabilir.
Girişimcilerin eşlerine verilen açık çalışma izni, çocuklara verilen eğitim hakkı ve 4-5 sene içerisinde öngörülebilir sürekli oturum ve vatandaşlık kazanımları, İngiltere’yi, aktif iş planlayan ve tam zamanlı işinin başında İngiltere’de yaşamak isteyecek Türk girişimciler için en uygun ülke yapmaktadır.
Yıldızı Parlayan Oturum Programları
Yatırım Yoluyla Oturum anlamında değinilmesi gereken iki diğer ülke de Yunanistan ve Macaristan’dır.
Yunanistan
Yunanistan oturum programı 2016 içerisinde Türkler için en çok talep görecek ülke programlarından biri olmaya adaydır. Kültürel ve coğrafi yakınlık, benzer yeme – içme zevki, eğlence anlayışı ile Yunanistan halihazırda yurt dışı seyahatseverler için tercih edilen bir AB ülkesidir. Yunanistan, en az 250 bin EUR gayrimenkul yatırımı yapan AB dışı ülke vatandaşlarına Yunanistan’da sürekli oturum hakkı vermektedir. Gayrimenkul yatırımı mesken, işyeri, dükkan, otel ya da arazi olabilir. Yunanistan’da sürekli oturum alan yatırımcılar AB Şengen bölgesi içerisinde vizesiz dolaşım hakkına da sahip olurlar. Oturum hakkı çalışma hakkını vermez ancak yatırımcılar şirket kuruluşu yoluyla kendi işini yapmak mümkün olabilir. Oturum her 5 yılda bir yapılan yatırımın devam etmesi koşuluyla uzatılır. Oturum başvurusuna aileler anne – babalarını dahil edebilirler. Çocuklar, oturum haklarını 21 yaşına kadar kullanabilirler, daha sonra 24 yaşına kadar uzatım alınabilir. Yunanistan’da ikamet etme zorunluluğu yoktur, ancak yerleşim düşünenler için Yunanistan vatandaşlığı 7 yıllık oturum sonrasında mümkün olabilir. 4 kişilik bir çekirdek aile için toplam maliyet, 250 bin EUR minimum gayrimenkul yatırımı ile beraber, 300 bin EUR civarındadır.
Yunanistan’da gayrimenkul yatırımı yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlardan biri; sınırlarındaki adalarda ve şehirlerde yabancıların gayrimenkul alımlarının sınırlandırılmış ya da özel izne tabi tutulmuş olmalarıdır. Yatırım için en sağlıklı bölgeler Atina, Selanik, Girit, Mikonos olarak düşünülebilir. Yine izin alınması şartıyla Sakız Adası, Santorini ve Rodos ilgi çekebilecek yatırım bölgeleridir. Yunanistan yatırım yoluyla oturum başvuruları ortalama 3 ay sürmektedir.
Macaristan
2004’ten beri AB üyesi olan ve 2007’den beri Şengen bölgesine dahil olan Macaristan, Doğu Avrupa’nın en çekici ülkelerinden biridir. Gerek Avusturya - Macaristan İmparatorluğu’nun bıraktığı tarihi dokusu ve Yeni Roma mimarisi, gerekse yaşam tarzı Macaristan’ı Avrupa’da cazip bir oturum merkezi yapmaktadır. Macaristan hükümeti “Macaristan Oturum Bonosu” programı ile yabancı yatırımcılara, 300 bin EUR’luk bono yatırımı ile sürekli oturum hakkı vermektedir. Özel seri olarak sunulan Macaristan oturum bonoları 5 yıl vadeli ve “0” faizli olarak çıkarılır, transfer edilemez, rehin verilemez, ikincil piyasalarda işlem göremez. Oturum hakkı ilk 6 aydan sonra sürekli oturum haline dönüşür. Macaristan Oturum Bonosu başvurusunda ve oturumun hakkının devamı için Macaristan’da bir adres gösterilmesi zorunludur. Bu bir kiralık daire olabilir, satın alınan mülk olabilir ya da bu amaçla sunulan bir servis adresi kullanılabilir. Macaristan’da sürekli oturum sahipleri, Macaristan içerisinde yaşama, çalışma hakkına, AB Şengen içerisinde vizesiz seyahat özgürlüğüne sahiptirler. Macaristan’da ikamet etme zorunluluğu yoktur, ancak yerleşim düşünenler için Macaristan vatandaşlığı 8 yıllık oturum sonrasında mümkün olabilir. 4 kişilik bir çekirdek aile için Macaristan oturum başvurusunda toplam maliyeti, 300 bin EUR bono yatırımı ile beraber, 370 bin EUR civarındadır.
Macaristan yatırım yoluyla oturum başvuruları ortalama 3 ay sürmektedir.
Portekiz
Batı Avrupa’nın en uç noktasında bulunan Portekiz, Avrupa’nın en başarılı oturum programlarından birine sahiptir. Altın Vize Oturum programıyla yatırımcılar Portekiz’de yaşama, çalışma ve çocukları ücretsiz eğitim hakkına sahip olurlar, vizesiz Şengen seyahat özgürlüğü elde ederler. Minimum oturum zorunluluğu gerektiren Portekiz’de, oturum hakkının devamı için hem yatırımın devam etmesi, hem de yılda ortalama 7 gün Portekiz’de bulunma zorunluluğu vardır.
Yatırım şartlarına bakıldığında Portekiz’de en çok tercih edilen iki yöntem:
• 500 bin EUR gayrimenkul yatırımı
• 1 Milyon EUR finansal yatırım
Yönetmeliklerde yer alsa da uygulamada daha detaylı ve pürüzlü bir süreç gerektirdiği için, çok fazla kullanılmayan diğer yatırım şartları aşağıdaki gibidir:
• 10 Kişilik istihdam yaratacak işletme
• 350 bin EUR gayrimenkul yatırımı
(30 yaş üzeri bina / kentsel dönüşüm bölgesi)
• 350 bin EUR ARGE yatırımı
• 250 bin EUR sanatsal, mimari yatırım, tarihi eserlerin korunması yatırımı
• 500 bin EUR girişim sermayesi yatırımı
Oturum yenilemeleri ilk sene sonunda ve sonrasında da her iki senede bir yapılır. Portekiz’de yerleşmiş olmak şartı ve Portekizce bilgisiyle 6. seneden sonra vatandaşlık başvuru hakkı doğabilir.