Diş Hekimi Dr. Barış ÜNLÜ
CERRAHİ-ORTODONTİK (ortognatik cerrahi) TEDAVİ, KİM, NE ZAMAN, NASIL?
Cerrahi Ortodontik Tedavi: Kim, Ne Zaman, Nasıl? Doğru koordine edilen ortodontik yaklaşım ve cerrahi ile, daha önce neredeyse tedavi edilmesi mümkün dahi olmayan, şiddetli dental ve yüz deformasyonlarını artık düzeltebilmekteyiz. Bu türden bir tedavi şeklinin hastalar açısından muazzam bir faydaya sahip olmasıyla birlikte, bu tedavi, nerdeyse herhangi bir yaşta kompleks-karışık dental problemlerin çözümlenebilmeleri için önemli bir adımı teşkil etmektedir. Cerrahi-Ortodontik Tedavi İçin Aday Kimdir? Çene yüz cerrahisi, en şiddetli ortodontik problemlerin çözümlenebilmesi için kullanılmaktadır. Bu tür ortodontik problemler üç ana grupta toplanmaktadır: (1) Hemifasiyal mikrosomiler, damak dudak yarıkları gibi doğuştan gelen bozukluklar, (2) Darbe sebebiyle oluşan çeneler ve de dişlerdeki bozukluklar (3) Gelişimsel temel uyumsuzluk ve çarpıklıklar. Sözü Sözü edilen üç grup arasında açık fakla en büyük olan üçüncü grup tartışmanın odak noktasında yer almaktadır. Problemlerin Türleri Alt çenesi çok küçük türden bozukluğa sahip olan çoğu çocukta bir ya da her iki çenede problem söz konusudur. Aynı şekilde bir çok çocukta da anterior açık kapanış söz konusu olabilmektedir. Söz konusu iskeletsel bozukluklar cerrahi-ortodontik tedaviye ihtiyaç duyan hastaların büyük bir çoğunluğunu teşkil etmektedirler. İskeletsel Sınıf-Klas II problemlerinin yüzde 95’inin sadece ortodontik tedavi ile düzeltilebileceği en iyi tahmindir, ancak geriye kalan yüzde 5 için tek yol cerrahi müdahaledir. Sınıf-Klas II cerrahiye ihtiyaç duyulduğunda, hastaların üçte ikisi sadece alt çenelerinin uzatılmasına ihtiyaç duyarken, diğer üçte birlik kısımda yer alan hastaların genellikle üst çeneleri, ileriden ziyade yukarıya doğru yeniden pozisyonlanmasına ihtiyaçları vardır. Diğer bir deyişle, yetersiz mandibuler büyümenin iskeletsel Sınıf-Klas II problemlerin en büyük neden olduğu, ancak aşırı maksiller büyümenin sıklıkla meydana geldiği doğrudur. Dişleri hareket ettirerek hem büyüme modifikasyonu kullanılması ve degizlenmesi, alt çenesi büyük olan vakalardadaha az etkilidir. İskeletsel alt çene büyüklüğü, nüfusun üçte ikisi ila dörtte üçünde sadece ortodontik müdahale ile tedavi edilebilirken geriye kalan yüzde 25 ila 33’lük kesimin nihai çene cerrahisinden başka bir çareleri yoktur. Gerçekte bir uzun yüz deformasyonu-bozukluğu olan iskeletsel açık kapanış, Sınıf-Klas II ila Sınıf-Klas III arasında kalan bir bölgede yer almaktadır. Açık kapanış problemine sebep olan genç çocukların büyük bir kısmının iskeletsel problemlerden ziyade, emme alışkanlıklarından kaynaklanan diş dökülümünde bir rahatsızlıkları söz konusudur. Emme alışkanlıkları sona erdiğinde, açık kapanış genellikle kaybolur. Bir açık kapanışın daha uzun bir süre devam etmesinin bir büyüme probleminden kaynaklanma ihtimali daha yüksektir. Büyüme çağında, aşırı yüz yüksekliğinin kontrol altına alınması çok zordur ve de yüz anormal bir biçimde uzun hale geldiğinde, bu tür deformasyonları-bozuklukları düzeltmek için cerrahi müdahale neredeyse tek yoldur. Türk toplumunda uzun yüz hastalarından ziyade daha çok alt çenesi küçük olan hasta grubu vardır. Bu nedenle, cerrahi alt çene düzeltilmesi, cerrahi-ortodontik tedavinin başlıca türüdür. Ortodontik Biliminin Sınırları, Cerrahi İçin Gereklilik Bir çocukta >5 mm bir ters kapanış, sonrasında cerrahi müdahalenin olasılığını artırmaktadır. Ergenlik çağı öncesinde, ortodontik müdahale ile geniş ters kapanış azaltılması mümkündür, ancak büyüme çağının hızlı bir gelişme sergilemesinden sonra, >10 mm üst çenenin çıkıklığı, cerrahinin, özellikle yüz uzunsa gerekebileceğini önermektedirArtan yüz yüksekliğinin söz konusu olması halinde, 4 ila 5 mm’den daha fazla dudak açıklığı da cerrahi müdahaleye olan ihtiyacı ayrıca işaret etmektedir. Büyüme Çağındakilerde Tedavi Zamanlaması Tüm bunlar, bütün büyüme dönemlerinin sonuna kadar cerrahi müdahalenin bekletilmesi anlamına gelmemektedir. Çene cerrahisinin büyüme üzerinde sürpriz bir şekilde çok az bir etkisi söz konusudur. Dolayısıyla, eğer ki problem alt çene (Sınıf-Klas II) ya da üst çenenin (Sınıf-Klas III) yetersiz büyümesi ise, onun nihai pozisyonunun ne olması gerektiğini doktorunuz belirlediği anda ve de etkin büyüme modifikasyonu için olasılıklar ortadan kaybolur kaybolmaz, büyüme atılımın hemen ardından yetersiz çenenin geliştirilmesi gerekmektedir. Cerrahi-ortodontik tedavi tarafından üretilen yüz değişiminin 3D bilgisayar tahminleri, hastalara, olması muhtemel değişiklikleri anlama noktasında yardımcı olur. Onların tedavi planlama sürecine dahil olmalarına imkan sağlayarak hem farkındalığı, hem de nihai tatmini artırır.