Akıl NOKTASI Prof. Dr. Bengi SEMERCİ Bengi Semerci Enstitüsü

Merak kediyi öldürür mü?

“Kişinin bildiği ile bilmek istediği arasında uçurum arttıkça merak artar.”Merak hakkında kuramsal çalışan bilim adamları böyle söylüyorlar. Bizim toplum olarak aşırı meraklı olduğumuz da bir gerçek. Çok az şey biliyoruz da ondan mı bu kadar meraklıyız ve merakımız doğru şeyleri öğrenmeye mi yönelik? Toplumun entellektüel seviyemize, bilimsel başarılarımıza bakınca olumlu şeyleri merak etmediğimiz, merakımızın daha çok gereksiz ayrıntılara ilişkin olduğu düşünülebilir. Öğrenmenin temeli Öğrenmenin temelinde merak yatar. Bu nedenle çocukluk döneminde merak duygusu körüklenmeye çalışılır. 3 yaş civarında artan öğrenme merakı nedeni ile “Bu ne?” “Neden böyle?” soruları başlar. Bu merakın çocuğun öğrenmesini sağlaması için yönlendirilmesi ve yanıtlanması gerekir. Ona yaşına ve gelişim dönemine uygun verilecek yanıtlar ilerlemesini sağlayacaktır. Erişkinlik döneminde de merak bilimsel ilerlemeler için şarttır. Eğer bu tür meraklar olmasa bugün ne aya gidilebilirdi, ne de telefon, elektirik gibi yaşamımızı yöneten buluşlar yapılabilirdi. Ama her merakın sonucu olumlu olmuyor. Çünkü öğrenmeye karşı olan merak, tutku aynı zamanda bazı kötü alışkanlıkların da nedenidir. Alkol ve madde bağımlılığı, suç sayılan eylemler merak sonucu oluşur. Voyerism’in (Röntgencilik)temelinde de merak vardır. Rontgencilik denildiğinde sadece bir hastalık olduğunu düşünmemek gerek. Başka insanları gözetlemenin ve bundan haz almanın psikiyatrik bir bozukluk olduğu kesin. Ama hastalık boyutuna gelmeden, dedikodu, magazin hatta haber boyutunda olduğunu söyleyerek kendimizi kandırdığımız bir rontgenci tarafımız var. Teknoloji sayesinde bu rontgenci yanımız toplumsal hale geldi ve adeta bir “dikiz kültürü” oluştu. Merakın nedeni Bir çok teorisyen merakın temelini açıklamaya çalışmış. Freud merakın temelinde cinsel dürtülerin olduğunu söylerken,Paige ve Hunt insanın dünyayı anlamlandırma çabası olduğunu söylemiş. Hepsinin ortak noktaları var. Öncelikle merakın altında bazı temel örüntüler bulunuyor. Bunlar; Çözümleme, kızgınlık, düşmanlık ve bilgi ile başkalarının üzerinde üstünlük sağlama isteği. Hepimiz kendimizi iyi hissetmek isteriz. Bu isteği sağlamlaştırmanın yolu kendimizi kötü ile karşılaştırmaktır. Kötü olanı saptamak için merak eder ve öğreniriz. Bu nedenle yıldızlar, ünlüler, zenginler hakkında yazılanları okuruz. Onlar hakkında ne kadar çok şey bilirsek kendimizi onlara o kadar yakın ve onların olumsuzluklarını konuşarak kendimizi değerli hissederiz. Öğrenme kısmı meraktır, konuşma kısmı dedikodu. Bazı insanlar için dedikodu çocukluğundan itibaren başka insanlara şiddet uygulama biçimidir. Düşmanlığını, kıskançlığını, korkusunu dedikodu yaparak gösterir. Böylece şiddet artık sözdedir. Cinselliğin tabu olduğu toplumlarda en çok merak edilen şey cinsellik olur. Bir yandan kabul edilemez bir olgu olan cinsellik, diğer taraftan merak için en önemli itici güçtür. Böylece başkalarının yatak odaları, etek altları dikizleme alanına döner. Teknoloji sayesinde de öğrenilenler görsel ve sözel dedikodu halinde tüm topluma yayılabilir. ‹çimizdeki öfkeyi, baskı kurma isteğini, düşmanlığı kimliğimizi bile bildirmeden bu şekilde doyurmak olumsuz merak duygusunun ve dedikodunun doruk noktasıdır. Merak etmeyelim mi? Merak kişinin yaşam döngüsünde davranışlarını olumlu ya da olumsuz etkileyen bir duygudur. Bildiğini ya da hissettiklerini doğrulama arzusu önemlidir. Çocuk yetiştirirken ve kendiniz büyürken bu duyguyu olumlu mu olumsuz mu kullanacağınıza karar vermeniz gerekir. Çoğu kez merak sonucu başkaları hakkında öğrendiğimiz şeyleri diğer insanlarla paylaşarak, dedikodu yaparak kendimizi rahatlatırız ve bunda kötü bir şey olmadığını düşünürüz. Ama merak ve dedikodu tehlikeli ve zor bir silahtır. Birden size dönen bir silah haline gelebilir. Merak kediyi öldürür mü bilinmez ama doğru şeyleri merak etmediğinizde karanlık tarafla karşılaşmış olursunuz. Ulaşılan yalnızlık bu karanlığı arttıracaktır. Ve inanınki ne yalnızlıktane de karanlıkta merak edilecek olumlu,sizi yüceltecek değerleribulamazsınız.