| Çetin ÖZTUNALI |
|
Enerjide öncelik; verimlilik ve tasarruf |
Türkiye net elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık %48`i sanayi sektöründe, sektörden sektöre farklı olmakla birlikte sanayide tüketilen elektrik enerjisinin de ortalama %70`i elektrik motor sistemlerinde tüketilmektedir. Ayrıca sanayide kullanılan elektrik motorlarının %90`ı üç fazlı alternatif akım asenkron motorlarıdır.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımız tarafından, ülkemizde üretilen elektrik
enerjisinin önemli bir kısmını tüketen elektrik motor sistemlerinde enerji verimliliğinin artırılması amacıyla, çalışmalara başlatılmıştır.
Bu hareketin amacı ülkemizde yaygın olarak kullanılan verimsiz motorların verimli motorlar ile değiştirilerek enerji tasarrufunun sağlanmasıdır. Bu da sanayici için önemli bir katma değerdir.
Motorlarda Enerji Verimlilik Sınıfları neler ve sanayici hangi türde Motor Sınıflarını tercih ediyor?
Günümüzde elektrik motorları 90kw’a kadar genel olarak 3 temel verimlilik sınıfında üretilmekte ve değerlendirilmektedir. 90kw üstü motorlar için de bir verimlilik standardının oluşturulmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.
EFF1 sınıfı = En verimli
EFF2 sınıfı = Orta verimli
EFF3 sınıfı = En verimsiz
CEMEP üyesi ülkelerde en fazla EFF2 sınıfı motorlar kullanılırken, ülkemizde ise en yaygın kullanımı EFF3 sınıfı motorlar oluşturmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere ciddi anlamda enerjiyi israf etmekteyiz.
Neden ülkemizde en çok EFF3 sınıfı motorlar yaygın?
Çünkü diğer verimlilik sınıfındaki motorlara göre ilk satın alma maliyeti UCUZ!!!! Verimli motorlar standart olarak kullanılan (EFF3) motorlardan genellikle %10 ile %25 arası daha pahalıdır.
Maliyetini ucuz olarak değerlendirdiğiniz ve tercih edilmemesi gerektiğini düşündüğünüz bu motorların geri dönüşümü daha mı zararlıdır? Sanayici yağmurdan kaçarken doluya tutulabilir mi?
Kesinlikle ileriye dönük düşünülerek EFF1 ya da EFF2 sınıfı verimli motorlar tercih edilmelidir. İlk etapta pahalı olduğu düşünülse de zaman içerisinde kendini revize edebilecek ürünlerdir bunlar.
Neden EFF1 sınıfı motor tercih etmeliyiz? Ve neden hala bunca şeye rağmen sanayici EFF1 sınıfı motorları kullanıyor?
Çünkü, EFF1 motorların ilk satın alma maliyeti EFF3 motorlara göre pahalı olmasına rağmen elektrik tüketimleri daha düşük olduğundan zaman içerisinde kullanıma bağlı olarak daha ucuza gelmektedirler. Fakat daha bu bilinci yaygınlaştıramadık fakat günümüzdeki elektrik birim fiyatlarındaki artış göz önünde bulundurulursa verimli motor kullanılmasının ilk yatırım maliyetinin fazla olmasına rağmen ileri dönük düşünüldüğünde karlı olacağı kaçınılmaz bir gerçektir.
Bir tesisin elektrik sarfiyatını minimuma indirmenin yanı sıra verimli elektrik kullanabilmesi için neler yapılmalıdır?
* Tesisin elektrik sarfiyatını asgariye çekebilmek için ilk yapılması gereken doğru projelendirmedir.
* Aydınlatma projelerinde ihtiyaçlar ön plânda tutularak, yeteri kadar aydınlık düzeyleri için hesaplamalar yapılmalı, uygun armatür ve ampuller kullanılmalıdır.
* Tesis aydınlatmasında kullanılacak armatürlerin ampulleri ile ilgili doğru seçimler yapılarak aydınlatma sarfiyatından tasarruf sağlanabilir. Halogen, akkor Flamanlı, metal Halide ampuller yerine tasarruflu tüketim sağlayan kompakt fluoresan ve led ampuller tercih edilerek fluoresanda % 50`lere, led ampulde % 80`lere varan tasarruf sağlanabilir.
*Özellikle elektronik balastlı fluoresan armatür seçilmelidir çünkü, elektronik balastın önemli avantajları vardır. Yangın riski yok denecek seviyededir.
O yüzden tüm bu özellikleri göz önünde bulundurarak projelendirme yapıyoruz.
Bunların yanı sıra iş yerlerindeki cihazların bakımlarının yapılması ile de tasarruf sağlanabilir, gerekli bakımların yapılması halinde iş tesadüflere bırakılmamış ve önlemler önceden alınmış olur. Küçük ve sembolik görülen kayıplar birikince büyür.
Sanayicinin yaptırması gereken bakımlarla da tasarruf sağlayabileceğini söylediniz. Bu bakımların sanayiciye faydaları nelerdir?
Biz Çetin Elektrik olarak “İnfrared Ölçüm Hizmeti” en son teknoloji ürünü IR cihazları kullanarak uluslararası ITC (Infrared Training Center) diplomalı teknik personel tarafından uygulamaktayız.
Tesis içerisinde aktif olarak yapılan sıcaklık kontrollerinde sorunlu noktalar fotoğraflanıyor ve kaydediliyor. Bu sayede, Orta ve alçak gerilim salt elemanlarında; Hatalı ve gevşek bağlantı, aşırı yük, gerilim yükselmesi, harmonik oluşumu, mekanik aşınmalar, izolasyon özelliklerinin kaybolması v.b. nedeni ile meydana gelen ısınmalar.
Elektrik motorlarında;
Hatalı montaj, gövde çatlakları, rulman sıkışmaları ve sargı izolasyonlarındaki yıpranmalar nedenleri ile ortaya çıkan ısınmalar.
Kurutma ve Pişirme fırınlarında;
İzolasyon malzemesinin özelliğini yitirmesi veya yetersiz izolasyon nedenleri ile ortaya çıkan ısı kayıpları tespit edilerek uluslararası standartlara uygun "Termografik Rapor" hazırlanıyor.
Bu rapor sayesinde; yangın riskleri, arıza oluşması ve zamansız enerji kesilmeleri önceden tespit edilerek gerekli önlemlerin alınması sağlanıyor.
Kestirimci bakım çalışmalarının vazgeçilmez unsurlarından olan sıcaklık kontrol ölçümleri paranızın cebinizde kalmasını sağlıyor.
MOTORDAKİ ENERJİ KAYIPLARI
Motorun çalışması esnasında ısıya dönüşen enerjidir.Bu kayıplar; demir kaybı, sürtünme ve rüzgar kaybı,stator bakır kaybı,rotor alimünyum kaybı ve stray kaybıdır.
Ülkemizde elektriğin %22’si konutlarda, %7.6’sı ticari sektörde, %4.4’ü kamu kurumlarında, %4’ü sokak aydınlatmasında, geri kalanı ise sanayi sektöründe tüketiliyor. Enerji ihtiyacının yarıdan fazlasını ithal etmek zorunda olan ve fosil yakıt kullanarak elektrik enerjisine dönüşüm sağlayan santrallerin toplam veriminin %30 olduğu ülkemizde enerjinin verimli kullanımının önemi açıkça görülmektedir.
Çetin Elektrik olarak çevresel olaylara duyarlı olmakla birlikte, artan enerji kullanımı ile doğru orantılı olarak artış gösteren çevresel zararları azaltma konusunda ne yapabileceğimizi düşünerek hareket ediyoruz çünkü eğer elektriği daha verimli kullanmayı seçersek Türkiye’mizde çevresel sorunların çözümüne önemli bir katkı sağlayabileceğimize inanıyoruz.
Konuyla ilgi çıkartılmış olan bir yasa var bu yasaya göre neler yapılıyor?
Enerjinin etkin kullanılması amacıyla 5627 sayılı “Enerji Verimliliği” kanunu 18.04.2007 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Enerji Verimliliği Kanununun uygulamaya ilişkin usul ve esasları düzenleyen“ Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Arttrılmasına Dair Yönetmelik” ise 25.10.2008 tarihli 27035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Gelişmiş ülkelerin uygulamaları ışığında ve Türkiye pratikleri dikkate alınarak yapılan bu düzenlemeler günlük yaşantımıza şu yenilikleri getiriyor:
1. Enerji Performans Yönetmeliğine uymayan yeni binalara ruhsat verilmeyecek,
2. Mevcut konutlarda ısı yalıtımı yapılması için, kat maliklerinin çoğunluk kararı yeterli olacak,
3. Binalarımızın “Enerji Kimlik Belgesi” olacak,
4. Binalarımızda ısı kontrol cihazları ve pay ölçerler kullanacağız,
5. Sanayide ve binalarda “Enerji Yöneticisi” görevlendireceğiz,
6. Enerji kullanan verimsiz ürünlerin satışına izin verilmeyecek,
7. Sanayide verimlilik artırıcı projeler desteklenecek ve enerji yoğunluğunu azaltmak isteyenler ile “Gönüllü Anlaşma” yapılacak,
8. Kendi ihtiyaçları için, yenilenebilir enerji kaynağı veya verimli kojenerasyon sistemi kullanımı özendirilecek,
9. “Enerji Verimliliği Danışmanlık” şirketleri, yeni bir iş k